Tương truyền, tại phía Tây kinh thành cũ, từng có một nơi gọi là Bách Hoa Lâu.
Không phải ngôi đền, cũng chẳng phải cung thất. Mái ngói cong như cánh chim, nền đá phẳng lì, tường vôi từng lớp, giờ chỉ còn rêu phủ và dây leo. Dân làng gọi đó là “nhà hát cũ”, trẻ con chơi trốn tìm, người già đến ngồi hóng mát. Nhưng những người hiểu chuyện, khi đi ngang qua đều khẽ cúi đầu.
Vì nơi ấy, từng là chốn tung hoành của một nữ nhân không có tên trong sách sử, nhưng có bóng dáng khắp lòng người.
Nhật Hạ
Sách sử chép kỹ chuyện các hoàng hậu, quý phi, nữ sĩ, kỹ nữ vang danh thiên hạ. Nhưng không ai ghi lại tên lâu chủ của Bách Hoa Lâu. Chỉ có vài đoạn gãy nét trong những cuốn bút ký thời Vĩnh Minh:
"Tây Thành hữu nữ, tòng thanh lâu dĩ khởi gia, tụ nhân, chế cục, hóa lầu xanh thành tịnh địa."
(Phía Tây thành có một người nữ, từ thanh lâu mà dựng nghiệp, tụ người, lập thế, biến lầu xanh thành chốn yên lành.)
Không ghi tên. Chỉ chấm vài nét như sơn thủy họa. Nhưng dân gian thì nhớ.
Người kể rằng, lâu chủ là một kỹ nữ nghèo, khởi đầu từ đáy xã hội. Nhưng không cam chịu bị nam nhân giày vò, không đợi được "cứu rỗi" từ ai. Bà xây lên một nơi, nơi nữ nhân không bị coi là món hàng. Nơi quyền lực phải gõ cửa, và tiền bạc phải cúi đầu.
Thời đó, không thiếu thanh lâu. Nhưng chỉ có Bách Hoa Lâu được so sánh với thư viện. Không vì sách, mà vì người ở trong đó… đọc được lòng nhau.
Nhiều kỹ nữ từng từ đây mà bước ra, lấy chồng thương nhân, gả cho quan nhỏ, có người sau làm giáo phường, dạy nhạc cho cung nữ trong hậu điện. Nhưng chẳng ai quên được nơi mình đã học: học để sống, học để giữ danh dự trong một thời đại chẳng mấy ai cho nữ nhân điều đó.
Có kẻ từng hỏi một bà cụ già:
“Cụ từng ở Bách Hoa Lâu thật sao?”
Bà cười, rụng răng:
“Thật. Nơi đó dạy ta cách cười mà không bị bán rẻ, cách khóc mà không bị xem thường.”
[Truyện được đăng tải duy nhất tại MonkeyD.com.vn - https://monkeydtruyen.com./lau-xanh-khong-den-do/ngoai-truyen-hoa-vo-danh.html.]
Tượng của lâu chủ không có.
Không có đền thờ, cũng chẳng có mộ lớn. Chỉ có một phiến đá vuông, đặt dưới gốc hòe sau vườn cũ, khắc mấy chữ mờ nét:
"Hoa bất danh, di hương thiên cổ"
(Hoa không tên, hương còn muôn đời)
Thế hệ sau có người tò mò, tìm về di tích, hỏi thăm sử cũ. Nhưng chẳng ai biết mặt thật, cũng chẳng ai chắc chắn điều gì. Có người bảo bà đã ẩn cư ở Giang Nam. Có người nói bà được một vị quan lớn bí mật cưới làm vợ. Cũng có lời đồn rằng bà bị hại trong một vụ án chính trị, rồi bị xóa tên khỏi kinh thư.
Nhưng điều lạ là: không ai tin bà c.h.ế.t trong tủi nhục.
Người ta vẫn kể:
“Đến phút cuối, bà vẫn ngồi ngay ngắn uống trà, tay cầm sổ sách, mắt nhìn ra ngõ. Như thể chờ thêm một mùa xuân nữa để chọn người kế vị.”
Nhiều năm sau, có một viện trưởng học đường trong kinh viết trong hồi ký:
“Ta từng gặp một nữ nhân không tên, ngồi đối ẩm cùng ta bên một quán trà nhỏ. Nàng nói: ‘Tri thức, như váy dài, che được bao nhiêu là tùy cách đứng.’ Ta chưa từng quên câu đó.”
Có những ảnh hưởng không cần phải vang danh.
Có những người sống trong bóng tối, nhưng lời nói của họ lan đi như ánh trăng. Lạnh, nhưng sáng. Dịu, nhưng thấu tim.
Người đời sau không biết lâu chủ tên gì. Nhưng mỗi khi nhắc tới "nữ nhân từng điều hành cả kinh thành từ một mái lầu", thì ai cũng biết đang nói tới ai.
Không phải hoàng hậu. Không phải quý phi.
Chỉ là một đóa hoa không tên, nhưng chưa từng héo.
